Cổ phiếu quỹ là gì?
Cổ phiếu quỹ (Treasury Stock) là cổ phiếu mà công ty đã phát hành trước đó và sau đó mua lại từ thị trường bằng nguồn vốn của chính mình. Khi công ty mua lại cổ phiếu của mình, số lượng cổ phiếu này sẽ được chuyển từ cổ đông sang quỹ cổ phiếu quỹ của công ty. Cổ phiếu quỹ không tham gia quyền biểu quyết trong các cuộc họp cổ đông và không nhận được bất kỳ cổ tức nào. Công ty có thể quyết định tiếp tục giữ cổ phiếu quỹ hoặc hủy bỏ chúng.
Phương thức hoạt động
Cổ phiếu quỹ, thường được gọi là “cổ phiếu quỹ” hoặc “giảm vốn chủ sở hữu”, là một phương pháp mà công ty giảm tổng vốn chủ sở hữu của cổ đông. Quy trình này thường được hạch toán thông qua hai phương pháp chính: phương pháp giá gốc và phương pháp mệnh giá.
Phương pháp giá gốc:
- Mua lại Cổ Phiếu: Tại thời điểm mua lại cổ phiếu, tài khoản cổ phiếu quỹ được ghi nợ, giảm tổng vốn chủ sở hữu của cổ đông. Tài khoản tiền mặt được ghi có để phản ánh chi tiêu tiền mặt của công ty.
- Bán lại Cổ Phiếu Quỹ: Nếu cổ phiếu quỹ được bán lại, tài khoản tiền mặt tăng lên thông qua khoản ghi nợ, và tài khoản cổ phiếu quỹ giảm đi. Kết quả là tăng tổng vốn chủ sở hữu của cổ đông.
Phương Pháp Mệnh Giá:
- Mua lại Cổ Phiếu: Tài khoản cổ phiếu quỹ được ghi nợ để giảm tổng vốn chủ sở hữu bằng số mệnh giá của cổ phiếu được mua lại. Tài khoản APIC cổ phiếu phổ thông cũng được ghi nợ để điều chỉnh số tiền trả vượt quá mệnh giá ban đầu.
- Bán lại Cổ Phiếu Quỹ: Số tiền ròng ghi nợ hoặc ghi có vào tài khoản APIC kho bạc, tùy thuộc vào việc công ty trả nhiều hơn khi mua lại cổ phiếu so với số tiền mà cổ đông đã trả ban đầu.
Thông qua cả hai phương pháp, công ty có khả năng giảm tổng vốn chủ sở hữu và tạo ra các cơ hội điều chỉnh tài chính trong bảng cân đối kế toán của mình.
Ví dụ:
Giả sử Công ty XYZ ở Việt Nam đã bán 10.000 cổ phiếu với mệnh giá 10.000 đồng mỗi cổ phiếu và giá bán là 15.000 đồng mỗi cổ phiếu. Sau đó, họ quyết định mua lại 2.000 cổ phiếu của mình với giá 20.000 đồng mỗi cổ phiếu.
Dưới phương pháp tiền mặt, tài khoản kho bạc sẽ ghi nợ 40.000.000 đồng và ghi có 40.000.000 đồng tiền mặt. Theo phương pháp mệnh giá, cổ phiếu quỹ sẽ được ghi nợ 20.000.000 đồng, cổ phiếu phổ thông APIC sẽ được ghi nợ 20.000.000 đồng và tiền mặt sẽ được ghi có 40.000.000 đồng.
Trong cả hai trường hợp, tổng vốn chủ sở hữu của cổ đông giảm 40.000.000 đồng, ảnh hưởng đến tổng tài khoản vốn chủ sở hữu của công ty.
Mua bán cổ phiếu quỹ để làm gì?
Dưới đây là một số lý do và ứng dụng của chiến lược này:
- Tăng giá trị cổ đông: Việc giảm lượng cổ phiếu lưu hành có thể làm tăng giá trị cho cổ đông. Với ít cổ phiếu hơn, giá trị của mỗi cổ phiếu tăng lên, điều này có thể làm hài lòng cổ đông hiện tại.
- Thay thế cổ tức bằng cổ phiếu: Mua lại cổ phiếu có thể là giải pháp thay thế cho việc thưởng cổ tức bằng tiền mặt. Việc này giúp công ty duy trì nguồn vốn và giữ lại lợi ích của cổ đông.
- Củng cố quyền sở hữu: Các doanh nghiệp cũng có thể sử dụng mua lại cổ phiếu như một cách để củng cố quyền sở hữu của các giám đốc điều hành hoặc nhân viên có tay nghề cao. Cổ phiếu quỹ có thể được sử dụng như lựa chọn cổ phiếu để giữ chân những nhân sự quan trọng.
- Chiến lược phòng thủ: Mua lại cổ phiếu cũng có thể là chiến lược phòng thủ trước các cuộc tiếp quản thù địch. Việc giảm số lượng cổ đông có thể làm khó khăn hơn cho bất kỳ nỗ lực nắm giữ đa số cổ phiếu.
- Chiến lược đầu tư dài hạn: Mua lại cổ phiếu có thể là một chiến lược đầu tư dài hạn, với hy vọng rằng công ty có thể bán lại cổ phiếu quỹ sau này với giá cao hơn.
Quy định pháp luật về việc mua bán cổ phiếu quỹ tại Việt Nam
Điều Kiện Mua và Bán Cổ Phiếu Quỹ tại Việt Nam theo Luật Chứng Khoán 2019
Điều Kiện Mua Cổ Phiếu Quỹ:
- Quyết định Đại Hội Đồng Cổ Đông: Công ty cần có quyết định chính thức từ Đại hội đồng cổ đông để mua lại cổ phiếu. Quyết định này cần xác định số lượng, thời gian, và nguyên tắc xác định giá mua lại.
- Nguồn tài chính: Công ty phải có nguồn tài chính đủ để mua lại cổ phiếu, có thể đến từ thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển, hoặc lợi nhuận chưa phân phối.
- Công ty chứng khoán được chỉ định: Quá trình mua lại cổ phiếu cần thông qua công ty chứng khoán được chỉ định, trừ khi công ty chứng khoán là thành viên của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam.
- Tuân thủ pháp luật: Công ty phải tuân thủ các quy định của pháp luật trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh của mình.
Các Trường Hợp Đặc Biệt Không Cần Tuân Theo Các Điều Kiện Trên:
- Theo yêu cầu của cổ đông: Mua lại có thể diễn ra theo yêu cầu của cổ đông theo quy định của Luật Doanh nghiệp.
- Mua lại cổ phiếu của người lao động: Các trường hợp mua lại cổ phiếu của người lao động có thể theo quy chế phát hành cổ phiếu cho lao động, mua lại cổ phiếu lẻ để trả cổ tức, hoặc phát hành cổ phiếu từ nguồn vốn chủ sở hữu.
- Mua lại của công ty chứng khoán: Công ty chứng khoán có thể mua lại cổ phiếu của mình để sửa lỗi giao dịch hoặc mua lại cổ phiếu lô lẻ.
Điều Kiện Bán Cổ Phiếu Quỹ:
- Mua lại của công ty chứng khoán: Công ty chứng khoán có thể bán lại cổ phiếu quỹ để sửa lỗi giao dịch hoặc bán lại cổ phiếu lô lẻ.
- Mua lại cổ phiếu lẻ của công ty đại chúng: Công ty đại chúng có thể bán lại cổ phiếu quỹ lô lẻ theo phương án phát hành cổ phiếu để trả cổ tức hoặc phương án phát hành cổ phiếu từ nguồn vốn chủ sở hữu.
- Mua lại cổ phiếu lô lẻ theo yêu cầu của cổ đông: Công ty đại chúng có thể bán lại cổ phiếu quỹ lô lẻ theo yêu cầu của cổ đông.
Kết luận
Cổ phiếu quỹ là một lựa chọn đầu tư hấp dẫn với nhiều lợi ích. Tuy nhiên, việc đầu tư cổ phiếu quỹ cũng có những rủi ro riêng. Để đầu tư thành công, người mua cần nắm rõ đặc điểm của cổ phiếu quỹ, quy định pháp luật và lưu ý những điều quan trọng trước khi đầu tư.